Op 30 november 2024 ging het lustrum van de Novemberverklaring door in de brutalistische kapel van Kerselare. De Novemberverklaring ontstond 5 jaar geleden onder impuls van Hans Claus, gewezen directeur van de gevangenis van Oudenaarde, filosoof en kunstenaar: https://novemberverklaring.eu/
Op deze website kan ieder de pdf downloaden en via een mailtje de verklaring onderschrijven. Naast een portie gezonde maatschappijkritiek lees je er 6 krijtlijnen voor een andere samenleving.
Halverwege 2024 startte vanuit dit initiatief een werkgroep om het onderwijs te hertekenen. Welk soort onderwijs hebben we nodig om deze nieuwe samenleving vorm te geven? Ik voelde me geroepen om hieraan mee te werken. Hoe kwam ik daartoe? Ik deed mijn verhaal op het lustrum en schrijf het hieronder neer.
Nu werk ik als wandelcoach en bosbadgids met een warm hart voor de mens en voor deze planeet ! Maar heel lang geleden studeerde ik economische humaniora en later economisch hoger onderwijs van het lange type zoals dat toen noemde, aan de Hogeschool voor vertalers en tolken in Gent. Ik studeerde er dus onder andere economie of zal ik zeggen de heersende economische concepten?
Wie was ik om in vraag te stellen wat grote economische denkers bedacht hadden?
Ik ging nadien werken in het bedrijfsleven en dat deed ik nog steeds toen ik op een dag hoorde dat economie ook anders kan.
Dat was in de Blauwe Bloem in De Lange Steenstraat in Gent, een natuurvoedingswinkel en proeftuin voor de associatieve economie. Deze visie, van Rudolf Steiner, was in 1922 revolutionair en is dat nog steeds, omdat die het bestaande narratief uitdaagt en radicaal andere concepten vooropstelt.
Via Luuk Humblet en Mia Stockman leerde ik er het maatschappijmodel kennen van de sociale driegeleding, geïnspireerd door de principes vrijheid, gelijkheid en broederschap bestaande uit een economie waar broederschap voorop staat ipv concurrentie. Een politiek waar gelijkwaardigheid heerst ipv macht en een geestesleven waartoe onderwijs behoort, net zoals de kunstwereld, geneeskunde en wetenschap, waar, je raadt het al, vrijheid heerst ipv de dictaten van de bedrijfswereld of van de overheid.
Toen ik vorig jaar de novemberverklaring te lezen kreeg, bleek deze goed aan te sluiten op deze visie. Ik had toen tussendoor ook een tijdje gewerkt in de jeugdhulp waar ik kinderen en jongeren met het onderwijssysteem zag worstelen. Dus toen Hans van start wou gaan met een werkgroep onderwijs voelde ik me meteen aangesproken. Ik ben het met hem eens: als we iets ten gronde willen veranderen, zal dit moeten vorm krijgen via het onderwijs.
Hoe hebben we dit aangepakt? We lieten ons inspireren door een voorstelling bedacht door Lara Staal, huiskunstenaar bij het NTG voor sociaal-artistieke projecten. De voorstelling ‘Dissident’ werd in 2023 opgevoerd door 5 jongeren die het moeilijk hadden zich aan te passen aan het onderwijssysteem; adolescenten zonder acteerervaring maar met een gemeenschappelijke wens: een ander onderwijs voor een andere samenleving. De jongeren stelden het huidige onderwijssysteem aan de kaak, ingeschreven in een neo-liberale ideologie of doctrine. De voorstelling eindigde met een brief aan toenmalig Minister van Onderwijs Ben Weyts, als reactie op een beleidsnota waarin hij scholen vergeleek met ondernemingen in niet mis te verstane bewoordingen:
” leraren zijn ‘vermogensbeheerders’, de leerlingen vertegenwoordigen ‘ons kapitaal’”, om maar te illustreren hoe sterk ons onderwijs aangestuurd wordt door, en doordrongen is van, ons huidig economisch systeem van altijd meer, altijd beter en altijd sneller!
De ‘dissidenten’ leerden ons 12 lessen, die we nu stuk voor stuk onder de loep nemen om uiteindelijk een eerste schets te maken van een ander onderwijs – een onderwijs dat jongeren helpt van binnenuit dàt vorm te laten krijgen dat in aanleg in hen aanwezig is, zonder hen in een vorm te dùwen die hen klaarstoomt voor de economie zoals we die nu kennen.
Ik zou kunnen uitwijden over alles waar de Dissidenten tegenaan liepen maar voor een kort overzicht van deze 12 lessen neem ik jullie even mee naar een denkbeeldige school :
waar leren gebaseerd is op co-creatie, in de ontmoeting tussen leerling en leerkracht, los van dictaten van overheid en economie,
waar er ingezet wordt op verbinding via dialoog en uitwisseling,
waar nieuwsgierigheid en verbeelding geprikkeld worden,
waar de klemtoon ligt op creëren ipv reproduceren,
waar kennis in verhouding staat tot motivatie, behoeften en waarden ipv tot objectieve meetstandaarden,
waar kennis niet het doel is maar het middel om de liefde voor een vak, voor het leren en voor het leven over te brengen,
waar ruimte is voor reflectie, introspectie, oriëntatie en spirituele waarden
waar leerlingen en leerkrachten de kans krijgen om een relatie op te bouwen en hun verantwoordelijkheid te nemen in de zorg voor elkaar
waar eigenwaarde van leerlingen gevoed wordt door gelijkwaardigheid: tussen leerlingen en leerkrachten, tussen onderwijsrichtingen, tussen leerlingen onderling, ….
Kunnen we ons deze school voorstellen? Als we ons deze school kunnen voorstellen, kunnen we dit onderwijs realiseren, met wilskracht, doorzettingsvermogen en zonder twijfel ook uithoudingsvermogen, kwestie van op dezelfde nagel te blijven kloppen en heel goed te weten waarom en wat we daarmee willen opbouwen!
Ik eindig graag met een quote van Herbert Renz-Polster, Duitse kinderarts, wetenschapper en auteur: “ Een generatie, die in toenemende mate in de beste levensjaren met burn-out te kampen heeft, heeft voor haar eigen kinderen een levensweg uitgewerkt met nog meer tempo, nog meer prestatie, nog meer eisen. Ze heeft kleuterscholen omgebouwd tot scholen omdat ze gelooft dat kinderen, die vroeg wiskunde leren, sneller het doel bereiken….wacht even, welk doel?”
Ik zou er ook nog kunnen aan toevoegen: “wiens doel?”
Eind september vorig jaar nam ik Marijn Follebout van de Krant van West-Vlaanderen op sleeptouw. Zijn verslagje vind je vind je hier: 
wordt je bosbad een verfrissende duik in een zee van zaligheid! Dit is de link naar hun magazine: